Bij DiSofa online therapie werken we al bijna twee jaar 100% online en hebben daar dus veel ervaring mee. We krijgen vanwege de Corona crisis veel vragen binnen over online werken als GZ-psycholoog. We publiceerden al eerder onze tips voor online werken. Zo kwam ook de vraag binnen of EMDR online eigenlijk kan? En zo ja, hoe dan? Graag delen we met jullie onze ervaringen.

Onderzoek naar online EMDR-therapie

Er is veel onderzoek gedaan naar de effectiviteit bij met name PTSS en uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat de werkzaamheid van EMDR  inmiddels voldoende is bewezen (zie ook 2 en 3 in voetnoot). Online wordt EMDR ook al toegepast, maar er is weinig wetenschappelijk bewijs over te vinden. Op Pubmed dd. 15-07-2019 wordt slechts 1 kleine studie gevonden met 11 personen met positieve effecten. Contact met de Vereniging EMDR Nederland (VEN) bevestigt het ontbreken van wetenschappelijk bewijs voor online EMDR (zie ook 5 in voetnoot). Op de website van VEN staat echter: In principe behandelen we online dezelfde problematiek als in een behandelkamer waar we patiënten face-to-face zien.
Omdat er veel vraag is naar online EMDR zijn we een praktijkonderzoek gestart naar de uitvoerbaarheid, effectiviteit en ervaringen van cliënt en therapeut bij online EMDR. Het onderzoek loopt nog, maar gezien de actualiteiten willen we toch alvast enkele voorlopige resultaten, trends en ervaringen delen, zodat eenieder daar nu zijn voordeel mee kan doen.

Opzet praktijkonderzoek DiSofa

• Onderzoeksgroep: 20 PTSS-cliënten met afgeronde behandeling inclusief nameting na een maand.
• Inclusiecriteria: PTSS vastgesteld door PCL-5 score (zie 7 in voetnoot) van 33 of hoger
• Opzet behandeling: online EMDR-sessies via beeldbellen (75 min) waarbij de standaardprotocollen en procedures van EMDR zoals voorgeschreven door de VEN worden toegepast. Als afleidende stimulus is gekozen voor uitsluitend het gebruik van oogvolgbewegingen. Deze worden door de therapeut uitgevoerd door met de vingers voor de camera van laptop of pc heen en weer te bewegen, waardoor de cliënt met diens ogen de vingers over het beeldscherm van links naar rechts kan volgen.
• Beoordelen kwaliteit: na elke sessie wordt aan de cliënten en behandelaren gevraagd een cijfer voor de sessie te geven.
• Meetmomenten: start behandeling, einde behandeling en nameting na een maand middels de PCL-5 en SQ48.

Voorlopige resultaten

Uit de literatuur blijkt dat een daling van 10 punten op de PCL-5 score klinisch significant is. We hebben inmiddels van 10 cliënten een volledig traject inclusief nameting na een maand uitgevoerd. Wij zien daarbij een gemiddelde daling van de PCL-5 score van 33,5 punten tussen start van de behandeling en einde van de behandeling. Het verschil tussen start van de behandeling en een maand na einde is 40 punten op de PCL-5 score. Deze resultaten zijn dus als klinisch significante verbeteringen te classificeren.

Het gemiddelde cijfer dat cliënten voor een sessie geven is een 8,6. De sessies worden over het algemeen als positief ervaren. Negatieve ervaringen worden nauwelijks genoemd behalve dat een sessie intensief kan zijn, er veel emoties kunnen opkomen tijdens een sessie en men zich erna moe voelt. Dit is niet anders bij face-to-face EMDR. Cliënten lijken erg tevreden te zijn over de onlinebehandeling met EMDR.

Het gemiddelde cijfer dat therapeuten voor een sessie geven is een 8,1. Enkele kritische opmerkingen die genoemd worden door therapeuten zijn:

• De behandeling kan belemmerd worden door een instabiele videoverbinding; dit zorgt voor onrust in de behandeling en is onwenselijk wanneer de spanning bij de cliënt hoog is.
• Het maken van de oogvolgbewegingen over het scherm lijkt iets lastiger uit te voeren online dan in de spreekkamer. Het vraagt om meer precieze coördinatie van beweging.
• Tegelijkertijd dient het scherm waarin cliënt te zien is in de gaten te worden gehouden waardoor er meer van de verdeelde aandacht van de therapeut wordt gevraagd.

Als positieve feedback komt naar duidelijk naar voren dat het behandeleffect erg goed lijkt; door sommigen zelfs benoemd als beter dan in de spreekkamer. De lading/spanning op het targetbeeld daalt snel en veel. Het aantal sessies bedraagt gemiddeld 1,9 sessies.

Conclusie

Samenvattend zijn de eerste resultaten en ervaringen positief te noemen en in lijn met wat er face-to-face gevonden wordt! Er is een duidelijke afname van klachten en zowel cliënten als therapeuten benoemen een ruime 8 score voor de behandeling. Dit lijkt dus in lijn met het advies van VEN.6 Het onderzoek zal verder voortgezet worden en de uiteindelijke resultaten zullen gepubliceerd worden zodra het onderzoek afgerond is in de zomer.

Tips & Tricks

Tot slot nog enkele tips & tricks voor wie ook met online EMDR wil gaan werken:

• Bekijk ook de tips die wij eerder publiceerden over online werken
• Zorg voor een snelle en stabiele internetverbinding, zodat de sessie niet onderbroken wordt. Bespreek vooraf met je cliënt wat deze kan doen/ jullie zullen doen wanneer dit onverhoopt toch gebeurt. Daarmee neem je spanning weg en schep je duidelijkheid.
• Als het beeld iets hapert en de vingerbeweging niet altijd even vloeiend gaat, dan is dit geen belemmering: de cliënt moet op zo’n moment extra zijn/haar best doen om de vingerbeweging te volgen, wat leidt tot een extra belasting van het werkgeheugen wat het effect van de EMDR kan bevorderen.
• Werk vanuit een online platform of applicatie waarin je een groot beeld hebt en jezelf kunt zien. Een groot beeld is nodig voor een zo maximaal mogelijk ooguitslag bij de cliënt en maakt het makkelijker voor de therapeut om de handbewegingen te coördineren.
• Oefen vooraf met het maken van de handbewegingen, bijvoorbeeld met een collega, zodat je weet op welke hoogte in het scherm en met welke uitslag en snelheid je het beste kunt bewegen.
• Oefen de oogbewegingen tevens goed met de cliënt, besteed aandacht aan de afstand die de cliënt tot het beeldscherm heeft
• Maak goede afspraken wat de client kan doen, laten merken als de spanning hoog oploopt. Bereid de cliënt hier expliciet op voor.
• Vraag de cliënt ook in een rustige omgeving te zitten, zodat deze niet afgeleid kan worden door prikkels/ personen.
• Vraag de cliënt eventuele pop-ups uit te zetten die de behandeling zouden kunnen onderbreken.
• Ga zelf uit beeld zitten zodat alleen je hand en arm in beeld komen en zorg voor een verder rustige achtergrond.
• Lees je het protocol voor? Zorg dan dat deze iets achter je scherm ligt, zodat je niet telkens opzij hoeft te kijken.

2 van der Kolk BA et al, A randomized clinical trial of eye movement desensitization and reprocessing (EMDR), fluoxetine, and pill placebo in the treatment of posttraumatic stress disorder: treatment effects and long-term maintenance. J Clin Psychiatry. 2007 Jan;68(1):37-46.
3 Bisson JI, et al Psychological treatments for chronic post-traumatic stress disorder: Systematic review and meta-analysis. Br J Psychiatry. 2007 Feb;190:97-104.
5 Persoonlijke email correspondentie 26-05-2019 met Iva Bicanic en Ad de Jongh, hoofredactie EMDR Magazine, Vereniging EMDR Nederland.
7 Boeschoten, M.A., Bakker, A., Jongedijk, R.A. & Olff, M. (2014). PTSD checklist for the DSM-5 (PCL-5) –
Nederlandstalige versie. Uitgave: Arq Psychotrauma Expert Groep, Diemen.