Misschien herken je dit: er staat in de krant het zoveelste artikel dat er ernstige bosbranden zijn, overstromingen, droogte, ontbossing en dat de aarde opwarmt. Je leest de kop en je schuift het artikel weg. Je weet wel dat er klimaatproblemen zijn, maar je kan het er nú even niet bij hebben. Dus je besluit het bericht niet verder te lezen. Het is een logisch beschermingsmechanisme om niet te willen kijken. Want: wie heeft er nou zin in pijn en zorgen?

Toch voel je hierover dat dit niet is hoe je om wil gaan met het thema klimaatverandering, want je zou best wel wat meer betrokken willen zijn. In de psychologie heet dit cognitieve dissonantie. Je kunt je eigen handelen niet verenigen met hoe je wilt zijn. In het nieuwe vakgebied klimaatpsychologie noemen we dit ongemakkelijke gevoel gerelateerd aan klimaat: klimaatstress.

Wat moet je weten als dit gebeurt? Hieronder zes tips:

Je bent niet de enige!

Het is belangrijk te weten dat je niet de enige bent. De meeste mensen onderschatten de zorgen die anderen zich maken over het milieu. Dat komt onder andere omdat we tegen elkaars afweermechanismen aankijken zoals ontkenning (het probleem is er niet), loochening (wel weten van het probleem maar het parkeren) en rationalisatie (goedpraten)¹.

Zoek gelijkgestemden

Als je weet dat je niet de enige bent, kun je ook actief op zoek gaan naar gelijkgestemden. Praten over dit thema met begrip en empathie voor jezelf en voor de ander brengt enorm veel. Want het is zware kost en dus fijn als je dat kunt delen! Het kan ook veel voldoening geven om samen iets te doen. Je ziet al veel acties ontstaan op het moment. Denk aan samen afval opruimen, vegetarisch koken of samen ontspullen. Zodra je met anderen aan de slag gaat, merk je dat er meer mensen zijn die jouw waarden delen. Je vindt herkenning en steun. Er zijn vele initiatieven zoals Stichting Klimaatgesprekken, waarin workshops geboden worden en je met een groepje over deze thema’s kunt praten.

Accepteer jouw gevoelens met compassie

Het is dus belangrijk dat je naar jezelf en naar anderen reageert met acceptatie en compassie. Dat klinkt misschien soft, maar het is serieus en broodnodig. Zonder compassie komt er een verharding die de bovengenoemde afweermechanismen (zoals ontkenning, loochening en rationalisatie) alleen maar verder in de hand werken. Als je het thema klimaatverandering op je in laat werken, dan komen er misschien moeilijke gevoelens los. Zoals angst, verdriet, machteloosheid of boosheid. Het is normaal en logisch dat we deze gevoelens willen vermijden. Tóch even met begrip en vriendelijkheid stil staan bij je gevoelens, ook al is het maar een kort moment, kan helpen. Vanuit de ACT (Acceptatie en Commitment Therapie) wordt benadrukt dat je moeilijke gevoelens kunt accepteren en vervolgens kunt kijken naar jouw waarden. Dit helpt bij waardengericht handelen en zorgt voor psychische flexibiliteit.

Sta stil bij jouw gevoelens

Stilstaan bij gevoelens kan op vele manieren, zoals met hulp van metaforen. Eén metafoor is bijvoorbeeld: “leg je moeilijke gevoelens losjes in je schoot”. Je kunt er ook even bij stil staan door jezelf af te vragen welk voorwerp jouw moeilijke gevoel zou kunnen verbeelden. Bijvoorbeeld een zwarte zware bal (gevoel van niet verder komen, machteloosheid, zwaarte) of een beknellende glazen box (gevoel van gevangen zijn) of een rivier van tranen (verdriet). Je gedachten opschrijven kan een andere manier zijn om er even bij te blijven. En het vervolgens ook weer weg te kunnen leggen om verder te gaan met je dag. Het is niet erg om even in het ongemak te zijn. Je bent hierin misschien veerkrachtiger dan je denkt! Deze gevoelens kunnen een motor zijn om juist goed te handelen.

Kies je bronnen zorgvuldig en doseer informatie

Een tip die ook veel in de coronacrisis voorbij is gekomen: kies je momenten waarop je nieuws tot je wilt nemen. Het helpt je niet om jezelf te overladen met negatief nieuws. Dat geeft geen perspectief. Voor sommige mensen is het voldoende om alleen de zaterdagkrant te lezen, of om met zichzelf af te spreken om 1 of 2 x per dag berichtgeving op de telefoon te checken. Kijk wat voor jou passend en helpend is.

Het hoeft niet perfect!

Moeilijke problemen willen we fixen, zo zitten wij mensen nu eenmaal in elkaar. Echter, het klimaatprobleem is niet in je eentje op te lossen. Als je geen oplossing ziet, bestaat er een kans dat je steeds extremer en perfectionistischer gaat worden in jouw oplossingsrichting. Denk bijvoorbeeld aan iemand die zich enorm schuldig voelt na het douchen of na het smeren van dierlijke boter op de boterham. In de klimaatpsychologie wordt dit ecorexia genoemd. Het medicijn tegen ecorexia is mildheid voor jezelf en verbinding zoeken met anderen. Het hoeft echt niet perfect, dat kan eigenlijk ook niet. De volgende quote sluit hier naadloos bij aan:
“We don’t need a handful of people doing sustainability perfectly. We need millions of people doing it imperfectly”. – Anne Marie Bonneau –

Professionele hulp bij een psycholoog?

Indien je vastloopt in een spiraal van moeilijke gevoelens en bijvoorbeeld een depressie of angststoornis ontwikkelt, dan kan het helpend zijn om gesprekken bij een psycholoog aan te gaan. Je bent hiervoor bij ons van harte welkom!